Gốm và Sứ khác nhau như thế nào?
Hầu hết chúng ta đều gọi những sản phẩm, vật dụng được làm từ đất nung là với danh từ chung chung là “đồ gốm sứ”. Nhưng thực chất, đồ gốm và đồ sứ là hai loại sản phẩm khác nhau cả về hình thức và chất lượng. Trong bài viết dưới đây, Phúc Lộc Viên Minh sẽ giúp bạn phân biệt được gốm và sứ khác nhau như thế nào.
1. Đôi nét về gốm
Gốm là một trong những sản phẩm thủ công mỹ nghệ thân thiết với đời sống tinh thần vật chất của con người Việt Nam. Gốm là một nguyên liệu tự nhiên quý báu được tạo ra từ đất sét thông qua quá trình nung chảy ở nhiệt độ tương đối thấp (dao động khoảng 800 độ C) với khả năng biến đổi từ trạng thái dẻo và hình thành dưới dạng vật thể rắn, sau khi trải qua quá trình nung chảy.
Gốm được làm bằng cách lấy hỗn hợp đất sét, các nguyên tố đất, bột và nước nhào trộn với nhau thành hỗn hợp kết dính dẻo mịn và sau đó được các nghệ nhân định hình thành các dạng mong muốn.
Đối với gốm, đặc tính nổi bật nhất chính là thân đất, có màu, xốp, rỗng và có độ hút ẩm khá cao.
Ngoài khả năng chịu nhiệt tốt, độ bền cao cùng tính thẩm mỹ đa dạng và phong phú, gốm còn là một sản phẩm an toàn, lành tính do được làm từ các thành phần tự nhiên không gây hại đến sức khoẻ con người cũng như không ảnh hưởng đến môi trường.
Gốm đã tồn tại và được sử dụng trong cuộc sống hàng ngày của con người suốt hàng ngàn năm, và nó vẫn giữ vững vị trí quan trọng trong đời sống hiện đại. Nó được thể hiện qua:
-
Trong cuộc sống thường ngày: Gốm là lựa chọn lý tưởng cho việc sản xuất nhiều sản phẩm đồ dùng nhà bếp, bao gồm bát đĩa, nồi chảo, chén đĩa, ấm đun nước, và hơn thế nữa. Với đặc tính không gây độc hại và khả năng chịu nhiệt của gốm giúp việc nấu nướng an toàn và hiệu quả hơn bao giờ hết.
-
Trong ẩm thực Việt Nam: Không khó để bắt gặp hình ảnh nồi đất, niêu cơm đất trong các lễ hội văn hóa, hay trên bàn ăn của người Việt. Cơm niêu, cá kho làng Vũ Đại, thịt kho tộ đều được nấu bằng nồi đất nung. Trà sen, trà nhài để giữ hương lâu sẽ được đặt trong những vò, lọ gốm miệng nhỏ và đậy lại bằng lá chuối một nắng… Nhờ có gốm, các món ăn, thức trà mới trở nên đậm vị và tạo ra được hương vị riêng, mùi thơm phân biệt, độc đáo.
-
Trong nghệ thuật trang trí: Nghệ nhân gốm tạo ra các tác phẩm nghệ thuật độc đáo từ gốm, bao gồm các bức tranh, tượng thần, và các tác phẩm trừu tượng được trưng bày trang trọng, mang lại sự tự tin và phong thủy cho gia chủ.
-
Trong công cụ sản xuất: Gốm được sử dụng trong ngành xây dựng như ngói gốm, gạch lát và gạch mosaic gốm thường được sử dụng để lát sàn và tường. Ngoài sự bền bỉ thì vật liệu này còn mang đến cho căn nhà giao diện vô cùng cuốn hút. Ngoài ra, lợp mái bằng ngói gốm là biện pháp để ngôi nhà được tránh nóng và giữ ấm. Bên cạnh đó, cùng đặc tính chắc khỏe nên hay được ứng dụng làm chậu hoa, lu chứa, hũ, khạp.
2. Đôi nét về sứ
Sứ là một dạng vật chất được tạo thành bằng cách thực hiện nung nóng nguyên liệu ở nhiệt độ cực cao từ khoảng 1200 độ C đến 1300 độ C, cao hơn so với nhiệt độ nung của gốm. Bên cạnh đó, nguyên liệu sứ được sử dụng làm sứ thường là loại đất sét ở dạng cao lanh.
Đối với sứ, đặc tính nổi bật và quan trọng nhất đó chính là mức độ thẩm thấu thấp, cứng, bền và có độ đàn hồi cao. Bên cạnh đó, sứ còn có độ vang nhất định và tính đề kháng cao với các loại chất hóa học hoặc khi sốc nhiệt….
Hơn nữa, tính chống nước có thể giúp người mua phân biệt gốm và sứ một cách trực tiếp, phòng trường hợp vẻ ngoài của hai loại giống nhau.
Nhờ những đặc tính nổi trội của minh, sứ được ứng dụng rộng rãi trong cuộc sống hàng ngày của người dân Việt Nam. Điều đó được thể hiện qua:
-
Trong đời sống thường ngày: Sứ được dùng làm dụng cụ, đồ chứa trong nhà bếp, phụ kiện nhà tắm. Sứ có vẻ ngoài nhẵn mịn, sạch bóng sẽ tạo cho không gian thêm sạch sẽ, thoáng mát.
-
Trong nghệ thuật trang trí: Các sản phẩm lấy sứ làm cảm hứng rất được ưa chuộng bởi tính thẩm mỹ và giá trị tinh thần cao. Một số dòng đồ sứ mỹ nghệ nổi tiếng như Tranh sứ Bát Tràng, lục bình sứ, bình hoa men ngọc, chén, bát có hoa văn và men màu tinh xảo…
-
Trong văn hóa tâm linh: Những chiếc đĩa men trắng, vẽ lam lấy từ điển tích được bày đặt trang trọng ở bàn khách, hoặc treo lên tường. Đôi lục bình có kích thước lớn hoa văn cầu kỳ… Việc dùng đồ sứ để trang trí tư gia, nhà hàng, khách sạn, công ty thường gắn với yếu tố phong thủy.
-
Trong sản xuất công nghiệp: Nhờ đặc tính vượt trội như sức đề kháng cao của sứ với dòng điện, sứ trở thành một chất cách điện rất tốt.
3. Sự khác biệt giữa gốm và sứ có thể bạn chưa biết
Về nhiệt độ nung
Như đã phân tích lần lượt hai loại vật liệu ở trên, gốm được nung ở nhiệt độ tương đối thấp, chỉ khoảng từ 800 độ C đến 900 độ C mà thôi. Trong khi đó, sứ lại cần phải nung ở nhiệt độ cao hơn từ khoảng 1200 độ C đến 1300 độ C.
Về độ bền và độ cứng
Phần lớn những sản phẩm được làm bằng sứ có độ bền và độ cứng cao hơn nhờ vào sự kết cấu tương đối chắc chắn và đặc biệt là do nhiệt độ nung cao. Còn người lại, gốm thường có độ bền và xứng không được cao do kết cấu khá giòn, xốp và nhiệt độ nung thấp.
Tiếng vang của gốm và sứ
Hãy thử gõ vào các sản phẩm gốm hay sứ mà bạn có ý định mua. Các sản phẩm được làm từ sứ sẽ có âm thanh vang, có độ ngân và đặc biệt là sẽ kéo dài hơn so với những sản phẩm được làm từ gốm.
Khả năng giữ nhiệt
So với gốm, sứ có khả năng giữ nhiệt tốt hơn và lâu hơn bởi sứ có kết cấu chắc chắn, bền do nung được ở nhiệt độ cao hơn.
Khả năng thẩm thấu nước
Đối với mức độ thẩm thấu nước, gốm có độ thẩm thấu nước rất cao, do vậy, trong quá trình sử dụng rất dễ bị mục. Trong khi đó, sứ ngày càng cải tiến hầu như không hề có tình trạng bị thấm nước. Đây cũng chính là một trong những lý do khiến cho các sản phẩm làm bằng gốm ngày nay cần phải tráng thêm một lớp men kín với mục đích thấm nước tốt hơn.
Bạn có thể dễ dàng phân biệt được hai loại chất liệu này bằng cách đổ trực tiếp nước vào phần sản phẩm không được tráng men. Nếu sản phẩm nào xuất hiện hiện tượng thấp hút nước từ từ thì đó là sản phẩm được làm từ gốm. Còn sản phẩm nào không có hiện tượng thấm hút nước thì đương nhiên nó là sản phẩm làm từ sứ.
Về lớp tráng men
Đối với gốm, thường có lớp tráng men mang tính tuyệt đối. Còn đối lớp tráng men của sứ thì hoàn toàn ngược lại, lớp tráng men này không kín hoàn toàn.
Bên cạnh đó, cách đơn giản nhất để bạn có thể dễ dàng phân biệt hai loại chất liệu này đó là đưa sản phẩm lên trước ánh sáng. Sứ sẽ có nhiều ánh sáng xuyên qua hơn còn gốm hầu như không có.
Ngoài những cách cơ bản ở trên, ở một số phương diện khác trong nghệ thuật gốm, sứ, những tay chơi sành sõi sẽ có những cách thử nghiệm khác mang tính chuyên môn, trải nghiệm nhiều.
4. Kết luận
Hy vọng qua những thông tin trong bài viết trên, Phúc Lộc Viên Minh đã giúp bạn hiểu được sự khác biệt giữa gốm và sứ là gì và có thêm kinh nghiệm phân biệt để chọn được một món đồ ưng ý.